PANTIP.COM : K13039547 คนสมัยก่อนเค้าไม่มีการวางผังอาคารหรือป่าวครับ? [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 10

ผมเข้าใจเอาเองว่าการที่วัดวาอาราม (รวมถึงบ้านเมือง) ในสมัยกรุงเทพฯ ไม่ค่อยให้ความสำคัญกับการวางผังไม่น่าจะเกิดจากการสูญเสียช่างฝีมือจากการเสียกรุงเป็นสาเหตุหลัก แต่น่าจะเกิดจากการเปลี่ยนแปลงเรื่องรสนิยมหรือแนวคิดของผู้คนมากกว่า
(ซึ่งอาจคลี่คลายมาตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนปลายแล้ว)

กล่าวคือ ในสมัยอยุธยาตอนปลายถึงต้นรัตนโกสินทร์ ให้ความสำคัญกับการตกแต่งรายละเอียดของอาคารหลักให้วิจิตรพิสดาร มากกว่าที่จะคำนึงถึงภาพรวมของสิ่งก่อสร้างและความสัมพันธ์กับอาคารอื่น ๆ หรือสภาพแวดล้อม
ดังนั้น อาคารสิ่งก่อสร้างในยุคสมัยกรุงเทพฯ จึงมีความสวยงามวิจิตรพิสดารด้วยการประดับตกแต่ง (คืองามเมื่อพิจารณาเฉพาะจุด) และสถาปนิกหรือนายช่างก็ให้ความสำคัญกับเรื่องการประดับตกแต่งเป็นหลัก มากกว่าจะพิจารณาองค์ประกอบโดยรวม เช่นเรื่องการวางผัง

อีกประการหนึ่ง การมีความสำคัญเพิ่มขึ้นของพระอุโบสถ ที่สำคัญแทนที่พระเจดีย์หรือพระปรางค์นับแต่ปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา ก็คงมีส่วนเปลี่ยนแปลงต่อแนวคิดเรื่องการวางผัง คือเดิมนั้น การสร้างวัด ๆ หนึ่งก็ต้องมีทั้งพระวิหารหลวง เป็นพื้นที่หลักในการทำพิธีกรรม พระเจดีย์หรือพระปรางค์ เป็นสัญลักษณ์ประธานของวัด และพระอุโบสถ สำหรับพระสงฆ์ทำสังฆกรรม ด้วยเหตุนี้การวางแผนผังของสิ่งสำคัญทั้งสามให้สัมพันธ์กันจึงมีความจำเป็น สถาปนิกจึงต้องให้ความสำคัญกับการวางผังโดยรวมของวัดด้วย

แต่พอมาถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย โบสถ์กลายเป็นอาคารสำคัญที่สุดของวัด และเมื่อโบสถ์นั้นใช้เป็นทั้งประธานในเชิงสัญลักษณ์ เป็นทั้งพื้นที่ทำสังฆกรรม และมีพื้นที่ใช้สอยเสร็จสรรพ จึงไม่มีความจำเป็นต้องสร้างทั้งพระเจดีย์ประธานและวิหารหลวงขึ้นมาอีก การสร้างวัด ๆ หนึ่งขึ้นจึงมีเพียงแต่โบสถ์และอาคารประกอบอื่น ๆ หรือเจดีย์ราย ก็เพียงพอ เมื่อเป็นเช่นนี้ การวางผังเพื่อสร้างความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันระหว่างโบสถ์ เจดีย์ วิหาร จึงลดความสำคัญลง และแม้ในวัดที่มีความสำคัญเช่นพระอารามหลวง ที่อาจมีการสร้างพระเจดีย์และพระวิหาร ก็มักจะไม่ได้ให้ความสำคัญกับการวางผังตามแนวแกนอีกต่อไป

ตัวอย่างเช่น วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์ ถ้าพิจารณาจากผัง จะเห็นว่าเหมือนกับเป็นผังที่วางอย่างสมดุล ด้านตะวันออกเป็นพระมณฑปมหาธาตุ ถัดไปเป็นพระอุโบสถวางขนานกับพระวิหาร ล้อมรอบด้วยพระระเบียงคด แต่ในความเป็นจริง จะเห็นว่าพระอุโบสถขนาดสูงใหญ่กว่าพระวิหาร ทำให้เมื่อมองด้วยตาจะเห็นว่าไม่สมดุล อีกทั้งเดิมพระวิหารก็มีขนาดสั้นกว่าพระอุโบสถ เพิ่งมาต่อเติมมุขหน้าหลังของพระวิหารเพื่อให้สมดุลกับพระอุโบสถเมื่อสมัยรัชกาลที่ห้า (?) นี่เอง แต่ไม่ได้เพิ่มขนาดส่วนสูง จึงทำให้เมื่อมองด้วยตาเปล่าก็ยังไม่ค่อยจะสมดุลอยู่นั่นเอง

จากคุณ : ประดู่ป่า

เขียนเมื่อ : วันรัฐธรรมนูญ 55 11:08:02