ราวพุทธศักราช 2371 ตรงกับรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 หลังเถลิงถวัลย์ราชสมษัติได้ 7 ปี (พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงครองราชย์ ระหว่าง ปีพุทธศักราช 2367 – 2394) ได้เกิดศึกเจ้าอนุวงศ์ ซึ่งพระเจ้าแผ่นดินนครเวียงจันทร์ ยกกองทัพบุกเข้ามายังประเทศสยาม ผ่านทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ   หลังจากพระเจ้าอนุวงศ์เสด็จมาร่วมงานถวายพระบรมศพ ล้นเกล้ารัชกาลที่ 2 ด้วยพระเจ้าอนุวงศ์เล็งเห็นว่า แผ่นดินรัชกาล พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์นี้มีแต่เจ้านายและขุนนางราชการอายุยังเยาว์ ด้วยขุนนางผู้ใหญ่ฝีมือดี ต่างแก่ชราล้มตายลงไปเป็นจำนวนมาก อีกทั้งกำลังถูกชนชาติอังกฤษรบกวนทางทิศใต้อยู่เนืองๆ หากพระองศ์ยกทัพบุกประเทศสยามในช่วงนั้น คงจะได้ชัยโดยง่าย

ครั้งนั้นพระเจ้าอนุวงศ์ เมื่อยกทัพตีเมืองต่างๆ ได้ชัยชนะเรื่อยมา จนถึงหัวเมืองเอกที่ชื่อว่า นครราชสีมา เหตุการณ์กลับไม่ได้เป็นไปตามที่พระเจ้าอนุวงศ์หวังพระทัยไว้ ด้วย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าอยู่หัว ทรงมีพระราชโองการจัดทัพไปปราบทัพพระเจ้าอนุวงศ์ และไม่ช้าไม่นานศึกสงครามครั้งนี้ก็ยุติ ฝ่ายแผ่นดินสยามมีชัยชนะ และในช่วงเวลานั้นเอง แผ่นดินสยามได้เกิดวีรสตรี ท้าวสุรนารี ขึ้น

นอกจากพระปรีชาญาณทางการวางแผนการสงครามแล้ว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าอยู่หัว ยังทรงมีพระปรีขาญาณ ด้านการการศาสนา การศึกษา รวมถึงทางด้านเศรษฐกิจ ด้วยทรงเจริญสมผัสไมตรีกับนานาประเทศประกอบการค้า จนเป็นที่ประจักษ์ โดยเฉพาะการค้าขายกับประเทศจีน เล่ากันว่า ในช่วงแผ่นนั้นมีพ่อค้าชาวจีน มาตั้งปักหลักฐานในแผ่นดินของพระองค์เป็นจำนวนมาก

………………………………………………………………………………………………………….
“เยื้อนคลานเข้าไปบอก ไอ้นายท้ายเรือให้มันออกแรงมากกว่านี้ ดูซิ ออกเรือมา ตั้งหลายเพลาแล้ว ยังไปถึงปากแม่น้ำ”
“เจ้า ค่ะ คุณหนู”
เยื้อน ผู้เป็นสาวใช้รับคำสั่งจบ รีบคลานไปยังท้ายเรือ ผ่านกองหีบสัมภาระ เมื่อถึงท้ายเรือ เยื้อนจีบปากจีบคอ สั่งความ ตามคำสั่งนายหญิงกับนายท้ายเรือ

“ไอ้รอด คุณหนูท่านให้มาบอกเอ็ง ช่วยออกแรงมากกว่านี้หน่อย อะไรกันพายจากเรือยมาตั้งนานโขแล้ว ยังไม่ถึงปากแม่น้ำเลย เรี่ยวแรงเอ็งไปทำอะไรหมดวะ ไอ้รอด”

“โถ แม่เยื้อน จะให้เรือวิ่งเร็วได้ยังไง เอ็งมองไม่เห็นฤา คุณหนูเอ็ง เล่นหอบข้างของ หีบสารพัดเต็มเรือขนาดนี้ เอ็งจะให้ข้าออกแรงมากกว่านี้อีกสัก 10 เท่า เรือก็คงได้แต่คลานไปละวะ”




เยื้อน หันไปมองหีบสัมภาระที่ไอ้รอดพูด เห็นตามคำที่ไอ้รอดมันบอก หีบสัมภาระของคุณหนูขนลงเรือมาก มีจำนวนมากมายถึง มีทั้งหีบใส่เสื้อผ้า หีบใส่ข้าวของเครื่องใช้ ชานหมาก พานเงิน พานทอง รวมยันหีบเล็กหีบน้อยใส่ของมีค่า แก้วแหวนเงินทอง ยังมีกำปั่นใส่เงินพดด้วงที่คุณหนูกองไว้ใกล้ตัว ประมาณจำนวนกั่นน่าจะมากถึง หนึ่งพันตำลึง นายหญิงขนครั้งนี้ ทำราวกับว่า ไม่มีวันย้อนกลับมาที่แผ่นดินนี้อีกเป็นอันขาด
“เอาเถอะน่า ไอ้รอด เอ็งก็รีบๆ ตามใจคุณหนู ก็แล้วกัน”

เยื้อนพูดตัดบทจบ ก็หันหลังคลานทุลักทุเล ผ่านหีบสัมภาระกลับมานั่งข้างนายสาวของตน บ่นรำพันรำพึงในใจ แต่แล้วเผลอรอดเสียงออกมา
“พุธโถ พุธถัง ตัวกูไม่น่าหาเรื่องเลย”

“นังเยื้อน เอ็งพูดว่ากระไรนะ ข้าได้ยินไม่ขนัด”

“เปล่าเจ้าค่ะ บ่าวไม่ได้พูดว่ากระไร”

“นังนี่ ข้าจับไม่ได้ ไล่ไม่ทัน ไม่ยอมรับนะ”

“เปล่า จริงๆ นี่ค่ะ”

เยื้อนพูดจบ หันไปจับพัด รีบพัดเอาใจนายสาว นายสาวเห็นดังนั้น เบียงหน้า หันมาปรามทำตาดุใส่ จากนั้นเบียงหน้ากลับไปยังด้านหน้าเรือต่อ

“นี่ ถ้าวันนั้น กูไม่เอาความมาบอกคุณหนู กูคงไม่เดือนร้อนอย่างวันนี้”

เยื้อนย้อนกลับไปนึกถึงวันนั้น เมื่อเจ้าสัว ฝั่งกรุงเก่า ส่งแม่สื่อมาสู่ขอคุณหนู ฝ่ายบิดาของคุณหนูเมื่อเห็นคนมาสู่ขอมีฐานะใกล้เคียงกัน ก็รีบตกปากคำรับแม่สื่อ ด้วยทราบนิสัยใจคอบุตรสาว หากทิ้งเวลาให้ล่วงเลยนานไป คงจะยากหาคนมาสู่ขอ บุตรสาวตนคงจะตกพุ่มสาวแก่ ขึ้นคานเป็นแน่

เหตุที่ทำให้บิดาคุณหนูคิดเห็นเช่นนั้น สืบเนื่องมากจากอุปนิสัยใจเป็นนักเลงไม่เกรงกลัวใคร ด้วยถือว่าตนเป็นผู้มีวิชา ซึ่งเรื่องนี้สืบเนื่องมากจาก เมื่อยังเยาว์คุณหนูเป็นผู้มีสุขภาพอ่อนแอ ต่อมามีผู้อาสาห์สอนวิชาต่างๆ ให้ หลังจากนั้นสุขภาพที่อ่อนแอกลับแข็งแรงทันตา สวนทางกลับนิสัยอ่อนโยน เรียบร้อยของหญิงสาวที่พึงมี กลับเปลี่ยนเป็นห้าวหาญไม่กลัวใคร ยิ่งภายหลังแผ่นดินได้เกิด วีรสตรี ท้าวสุรนารีเกิดขึ้น คุณหนูยึดเป็นแบบอย่าง ทำให้ถึงแม้นเป็นสตรีก็ไม่เกรงใจใคร


ด้วยว่าสตรีก็หากมีวิชาติดตัว สามารรถเป็นผู้นำ ยืนเคียงข้างบุรุษได้ หากมีเรื่องอะไรขึ้น ที่คิดว่าไม่ถูกต้อง ก็ออกหน้าต่อสู้เหมือนบุรุษผดุงคุณธรรม ไม่มีเก็บรักษามรรยาทตามที่บุตรสาวของบ้านผู้ดีพึงกระทำ  ตัวอย่างเช่น เมื่อคราวงานบุญที่วัดตะพาน มี่นักเลงมารังแค สาวชาวบ้าน พอเห็นเข้า ก็ออกหน้าต่อยตีกับนักเลง จนลือไปทั้งบางพระนคร

เมื่อเยื้อนนำความไปแจ้งให้คุณหนูทราบ ทางคุณหนูก็ตรงรี่ไปหาบิดา เพื่อขัดค้าน แต่ไม่ว่าจะพยายามอย่างไรก็ไร้ค่า หนสุดท้ายต้องวางแผนเอ้อออ ตาม พอได้โอกาสประจวบเหมาะ บิดามารดา เดินทางไปงานฉลองวัดราชนัดดา ที่พระเจ้าฯ ทรงสร้างพระเจ้าหลานเธอฯ ก็ขนสมบัติหอบหนี ลงเรือกำปั่นที่แอบติดต่อไว้ล่างหน้า บากหน้าเรือออกจากคลอง ไปปากแม่น้ำ แถมยังบังคับขู่เข็ญให้ตน มาด้วย กลัวๆ กลัวทั้งนายท่านบิดาคุณหนู แต่ด้วยตนอยู่ชิดติดใกล้คุณหนู หากไม่ตามอกตามใจเกรงว่าตนจะต้องถูกคุณหนูเล่นงานเอามากกว่า จำใจต้องลงเรือหนีตามเป็นบ่าวใกล้ชิดอีกคน

พอเรือแล่นออกมาจากคลองแทบเรือนอาศัย ได้ระยะหนึ่งก็เลี้ยวเข้าคลองใหญ่ อันเป็นเส้นทางเข้าสู้แม่น้ำเจ้าพระยา อันเป็นเส้นทางออกสู่ปากแม่น้ำ เยื้อนจึงได้เริ่มซักถามคุณหนูของตนขึ้นอีกครั้ง ด้วยไม่ทราบจุดหมายปลายทางว่าตนต้องไปที่ไหน

“คุณหนูเจ้าค่ะ คุณหนูคิดไปที่ใด เจ้าค่ะ”

“มันกงการอะไรของเอ็ง”
“โถ คุณหนูเจ้าค่ะ บ่าวจะได้ทำใจ..”
พอสิ้นคำ เห็นนายสาวหันทำตาเขียวใส่ เยื้อนรีบหยุดเสียงลง เหมือนรู้ว่าตนกำลังหาเรื่องเดือนร้อนใส่ตัว ด้วยติดตามนายสาวมาตั้งแต่เด็ก รู้ใจกันเป็นอย่างดี เยื้อนจึงชิงตัดหน้าพูดขึ้น

“บ่าวจะได้ทำใจเลิกอาลัยทุกสิ่ง เอาใจแต่รับใช้คุณหนูคนเดียวเจ้าค่ะ”

“ก็คงต้องเป็นเช่นเอ็งพูด นั้นแหละ เอ็งคงต้องลืมทุกๆ อย่าง ทุกๆ คนที่แผ่นดินนี้ไป แล้วไปกับข้า”

“ถึงกลับต้องลืมผู้คน ลืมแผ่นดินไปเลยหรือเจ้าค่ะ”

“ใช่ ก็เพราะข้า จะพาเอ็งไปอยู่แผ่นดินอื่น ไม่มีวันย้อนกลับมาที่นี้อีก”