"หัวใจกบฏ" ของหลอเหวินเจีย

ผมอ่านหนังสือเล่มนี้จบ ระหว่างการประชุมในรัฐสภา
ญัตติการประชุมขณะนั้นคือจะให้มีการลงประชามติหรือไม่ ผมไม่ได้ตั้งใจฟังว่าพวกเขากำลังพูดอะไรอยู่ ตั้งใจแต่การอ่านหนังสือเล่มนี้ให้จบเท่านั้น หลังจากคุณอ่านหนังสือดีๆ สักเล่มหนึ่งจบ คุณจะต้องมีคำพูดเยอะแยะในใจอยากจะพูด และไม่รู้จะเริ่มจากตรงไหนดี

ก่อนอื่น ผมรู้สึกว่านิยายที่ดีเล่มหนึ่ง สิ่งสำคัญที่สุดคือต้องสนุก เรายังไม่พูดถึงปัญหาที่ "หัวใจกบฏ" ต้องการจะพูด เอาเฉพาะในส่วนของตัวนิยายเอง มันเป็นเรื่องที่สนุก  ตัวเอกในหนังสือคล้ายกับเป็นโหวเหวินหย่งในขณะนี้ ถอดวิญญาณไปสิงกับเด็กนักเรียนชั้นม.สาม แล้วแสดงความเห็นของเขาเกี่ยวกับการศึกษา การเมือง สื่อมวลชนของไต้หวันออกมา ตัวเป็นเด็กม.สามแท้ๆ แต่กลับมีหัวสมองของโหวเหวินหย่ง


วัยคะนองของหลอเหวินเจีย

อ่านหนังสือเล่มนี้ เหมือนกำลังพลิกอ่านอดีตตัวเอง  ตัวผมเมื่อสมัยม.สามเกลียดการสอบโอเน็ตมาก (ในหนังสือจะแปลว่า การสอบวัดระดับความรู้ เนื่องจากตอนแปลหนังสือเล่มนี้ ประเทศไทยยังไม่มีระบบสอบโอเน็ตระดับม.สาม--ผู้แปล) บังเอิญครูภาษาจีนคนหนึ่ง (เหมือนครูภาษาไทยของบ้านเรา--ผู้แปล) เพิ่งจบจากวิทยาลัยครูแล้วมาสอนที่ห้องเรา "อ่อน" มาก จึงกลายเป็นเป้าของผมไปโดยปริยาย  เวลาที่เขาสอนอยู่หน้าห้อง ผมไม่เคยเงยหน้าขึ้นมองเขาเลยแม้แต่แว่บเดียว ที่จริงมันเป็นเรื่องที่ยากมาก แต่ผมบอกตัวเองว่าต้องยืนหยัดให้ถึงที่สุด อีกทั้งต้องทำให้คุณครูสังเกตเห็น  ดังนั้นนับตั้งแต่คาบแรกเป็นต้นมา ผมก็ก้มหน้าอย่างเดียว ไม่มองครู ไม่มองกระดาน ในที่สุดวันหนึ่ง คุณครูทนไม่ไหวแล้ว เอ่ยปากถามว่า "หลอเหวินเจีย ทำไมในชั่วโมงเรียนไม่เงยหน้ามองครู มองกระดาน" ที่จริงผมดีใจเหลือเกิน "ในที่สุดก็ถามเสียที!" ขณะนั้นเองผมค่อยๆ เงยหน้าขึ้นช้าๆ จ้องเขานิ่งๆ แล้วตอบว่า "ครูอ่านตามหนังสือเรียนทุกอย่าง เรื่องที่ครูสอนในหนังสือก็มีหมดแล้ว ผมไม่จำเป็นต้องฟัง ผมอ่านจากหนังสือเองก็ได้"

คุณครูโกรธมาก พอเลิกเรียน เดินกลับห้องพักครู ก็ฟุบหน้าร้องไห้อยู่กับโต๊ะ เพราะเขาเพิ่งจบจากวิทยาลัยครูมาก็เจอนักเรียนอันธพาลอย่างผม  ครูประจำชั้นของผมเป็นครูอาวุโส เมื่อเห็นครูภาษาจีนนั่งร้องไห้อยู่ที่โต๊ะ ถามว่าเกิดอะไรขึ้น แล้วก็มาด่าผมยกใหญ่ ด่าไม่ด่าเปล่า ยังบอกพ่อแม่ผมด้วย ว่าผมก่อกรรมทำเข็ญขนาดไหน ในโรงเรียนเอาไว้อย่างไร

แต่หลังจากเรื่องนี้แล้วผมก็ยังไม่หยุด สมัยนั้นนักเรียนม.สามมีการสอบจำลอง ไม่ว่าหัวข้อของเรียงความจะตั้งเป็น "ศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ด เป็นศตวรรษที่ชาวจีนได้เชิดหน้าชูตา" หรือว่า "ความกตัญญู" ผมก็จะเขียนของผมเรื่อง "การสอบโอเน็ตทำร้ายจิตใจของเด็กๆ อย่างร้ายแรงแค่ไหน" เขียนอย่างสบายใจเต็มหน้ากระดาษ พวกครูต้องให้ไข่เป็ดใบใหญ่กับผมแน่ๆ จากนั้นก็จะเขียนวิจารณ์เอาไว้ข้างหลังเหมือนคำพูดที่อาจารย์จันในเรื่อง "หัวใจกบฏ" ว่า่ไว้ ประมาณว่า เรื่องพวกนี้มันเป็นความจริงที่เปลี่ยนแปลงไม่ได้เอย ครูอาจารย์ก็ปรารถนาดีต่อเธอเอย เธอไม่ควรเจ้าคิดเจ้าแค้นต่อโลกความจริงขนาดนี้เอย ยิ่งคุณครูเขียนเยอะแค่ไหน ผมก็ยิ่งชอบใจ รอถึงการสอบคราวหน้า ผมก็จะเขียนบทความโต้แย้งคำวิจารณ์ของคุณครูคราวที่แล้ว...

ขณะที่ผมอ่านนิยายเล่มนี้ ในใจมีความรู้สึกที่ลึกซึ้ง ผ่านไปแล้วยี่สิบปี ละครฉากเดียวกันขึ้นฉายซ้ำอีกครั้ง เห็นได้ชัดว่าสำหรับการศึกษาของไต้หวันแล้ว ยี่สิบปีมานี้ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลงไปสักเท่าไหร่


สะท้อนภาพชีวิตจริง

อีกตัวอย่างหนึ่งคือเพื่อนนักเรียนม.ปลายคนหนึ่งของผม เขาเป็นนักเรียนเจ้าปัญหาในสายตาของครูอาจารย์  พ่อของเขาเป็นผู้พิพากษา สำหรับลูกชายอันธพาลคนนี้ พ่อผู้พิพากษาของเขาเลือกปล่อยเลยตามเลย ปกติก็จะไม่ให้เงินค่าขนม แต่เพื่อนคนนี้ก็ช่างมีปัญญา เขาไปซื้อเครื่องแบบมหาวิทยาลัยชุดหนึ่งจากร้านค้า ปักที่ปกเสื้อว่า "มหาวิทยาลัยแห่งชาติไต้หวัน" เสร็จแล้วก็ตระเวนสอนพิเศษตามบ้าน หาเงินเลี้ยงชีพ  แต่ตัวเขาเองถูกไล่ออกจากโรงเรียนสามครั้ง ครั้งสุดท้ายถูกไล่ออกเพราะสูบบุหรี่ในห้องน้ำโรงเรียนแล้วถูกจับได้

ผ่านไปหลายปี ผมจัดกิจกรรมในอุทยานแห่งชาติต้าอัน มีคนคนหนึ่งเดินมาตบไหล่ของผมแล้วทักว่า "หลอเหวินเจีย ยังจำฉันได้ไหม" ที่แท้เขาก็คือเพื่อนคนที่โดนไล่ออก บัดนี้เป็นแพทย์ประจำโรงพยาบาลของรัฐแห่งหนึ่งในเมือง

เขาเป็นพวกที่ถูกทอดทิ้ง แต่มีศักยภาพลุกขึ้นมาด้วยตนเอง  จริงๆ แล้วมีนักเรียนอีกจำนวนเท่าไหร่ที่ถูกทอดทิ้งแล้วไม่อาจดำรงชีวิตต่อไปได้ ต่อให้ "หัวใจกบฏ" เป็นเรื่องสมมติ เรื่องแต่งเท่านั้น แต่ในชีวิตจริงมันถูกฉายซ้ำแล้วซ้ำเล่าไม่เคยหยุด!

เนื้อเรื่องตอนหนึ่งในหนังสือ เป็นฉากการเดินขบวนประท้วง นักข่าวที่ถ่ายทอดสดพูดว่า "เผานกกระดาษเสีย จะได้ดูอลังการขึ้น!" (จำไม่ได้แล้ว ว่าในเล่มแปลว่าอย่างไร--ผู้แปล -*- )
สมาชิกสภานิติบัญญัติก็เช่นกัน พวกเขาไม่ได้ใส่ใจตัวเรื่อง สนใจแต่เพียงชื่อเสียงและธุรกิจการเล่นละครของตนเองเท่านั้น เหมือนอย่างในเนื้อเรื่องที่มีนักเรียนฆ่าตัวตาย สมาชิกสภาไม่ได้เป็นห่วงนักเรียนคนนั้นเลย แต่ห่วงแค่ตัวเองออกข่าวเป็นอย่างไรบ้าง นับเป็นสถานการณ์ที่ปรากฏขึ้นกับไต้หวันโดยรวม--ร้อนวูบขึ้นครู่เดียว เสร็จแล้วก็หายลับไป ถูกหลงลืม

การจะให้นิยายที่สนุกสักเล่ม จับประเด็นวิเคราะห์เจาะลึกปัญหาที่ยิ่งใหญ่ไปด้วยนั้น จริงๆ แล้วเป็นเรื่องยาก แต่นิยายเล่มนี้โดยพื้นฐานแล้ว มันวิพากษ์วิจารณ์ระบบการศึกษาทั้งระรบ ตั้งแต่ผู้ปกครอง ครูอาจารย์ สื่อมวลชนจนถึงนักการเมือง แต่วิธีการที่ใช้ เป็นวิธีการแตะสะกิดเท่านั้น ทำให้เห็นถึงนิสัยอ่อนโยนนิ่มนวลของโหวเหวินหย่งได้เป็นอย่างดี

เรานึกว่าเปลี่ยนวิธีการเข้าโรงเรียน การศึกษาก็จะเปลี่ยนแล้ว อันที่จริงสิ่งต้องเปลี่ยนแปลงจริงๆ คือแนวคิดและทัศนคติของคนต่างหาก  "คน" ที่ว่านี้ ไม่ได้หมายถึงตัวเด็ก แต่เป็นแนวคิด ทัศนคติของผู้ใหญ่  ไม่ว่าระบบการศึกษาจะเปลี่ยนแปลงอย่างไร พรรคการเมืองจะผลัดเวียนกันมาทำหน้าที่แค่ไหน รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาต้องลาออกจากตำแหน่งไปสักกี่คน ถ้าหากแนวคิดของทุกคนไม่เปลี่ยน ปัญหาเหล่านี้ก็ไม่มีวันแก้ไขได้สำเร็จ



ปล.
หลอเหวินเจีย เป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติของไต้หวัน ระหว่างปี 2001-2005

แก้ไขเมื่อ 20 เม.ย. 51 23:14:32