ทอฝันเป็นรุ้งสวย : ทำนาบนสระน้ำ
|
|
ทอฝันเป็นรุ้งสวย: ทำนาในสระน้ำ
ขึ้นเหนือไปเรื่อย ๆก่อน ดูแม่น้ำ ลำธาร ป่าเขา ไปเรื่อย ๆ จนถึงเชียงใหม่หยุดรับประทานอาหารกลางวันที่ร้านไส้อั่วเสร็จแล้วกลับไปดูต้นน้ำยมที่อำเภอปง จังหวัดพะเยา แล้วแวะเยี่ยมคุณอุรุชาที่แพร่ จากนั่นไปเยี่ยมคุณวิชัยที่โรงสี ไทยรุ่งเรือง แล้วก็กลับ ความเร็วเดินทาง ๒๐๐ กิโลเมตรต่อชั่วโมง โอเคนะ
เลขาสาวสวยผงกศีรษะรับ เปิดแผนที่จิ้มโน่นจิ้มนี่บนจอสักพักเป็นอันเสร็จสิ้นการตั้งตารางการเดินทาง
เราบินไปเหนือลำน้ำปิงที่ไหลคดเคี้ยวราวกับงูยักษ์ ผ่านเขื่อนภูมิพลที่ตั้งตระหง่านอยู่เบื้องล่าง เขื่อนภูมิพลเป็นเขื่อนที่ใหญ่ที่สุด เก่าแก่ที่สุดของประเทศ กั้นแม่น้ำปิงอยู่ที่อำเภอสามเงา จังหวัดตาก รองรับน้ำจำนวนมหาศาลจากพื้นที่ภาคเหนือตอนบนตั้งแต่จังหวัดเชียงใหม่ลงมา แม้ว่าจะมีความจุมาก แต่บางปีที่ปริมาณน้ำฝนมีจำนวนมากและการพยากรณ์ปริมาณน้ำ การกักเก็บน้ำผิดพลาดก็อาจก่อให้เกิดปัญหาได้
ที่เชียงใหม่ ดอยสุเทพยังตั้งทะมึนเสียบฟ้า มีกลุ่มเมฆคิวมูลัสหรือเมฆปุยฝ้ายลอยฟ่องอยู่เบื้องบน ตัวเมืองเชียงใหม่เต็มไปด้วยต้นไม้หลากหลายสายพันธุ์ มีบ้านเรือนบ้างแต่ไม่หนาแน่นนัก เพราะอาคารส่วนใหญ่ลงอยู่ใต้ดินเกือบหมดหมด
พอรับประทานอาหารกลางวันเสร็จ เราก็เดินทางต่อขึ้นเหนือไปทางเชียงรายและพะเยา โดยเริ่มต้นที่อำเภอปง จังหวัดพะเยา เขาชี้ให้ดูแม่น้ำสองสายที่ไหลมาบรรจบกัน
นั่นไงครับ ต้นแม่น้ำยม เห็นไหม แม่น้ำที่ไหลมาบรรจบกันทั้งสองสาย สายหนึ่งชื่อแม่น้ำควนอีกสายหนึ่งชื่อแม่น้ำงิม ทั้งสองสายไหลมาบรรจบกันที่หน้าที่ทำการอำเภอปงนี่เองแหละ
หลังจากนั้นเราก็เลี้ยวล่องตามแม่น้ำยม แม่น้ำสาขาสำคัญสายหนึ่งที่เคยสร้างปัญหาน้ำท่วมทุกปี ซ้ำซาก เพราะไม่มีเขื่อนกั้นเหมือนแม่น้ำสาขาสายอื่น จะสร้างเขื่อนที่แก่งเสือเต้นก็มีปัญหาหลายประการ เลยสร้างไม่ได้ แต่ตลอดระยะทางที่ล่องมาลงเราพบเห็นฝายน้ำล้นกั้นแม่น้ำแทนเขื่อน มีถึงสามฝายเพื่อกักน้ำไม่ให้น้ำนองไหลบ่าไปท่วมเรือกสวนไร่นาจนสร้างความเดือดร้อนเหมือนเมื่อก่อน เราล่องเรื่อยไปจนถึงที่นาแปลงหนึ่ง ที่ศจ.พริน บอกว่าเป็นที่นาของคุณอุรุชา ชาวนาดีเด่นเมื่อปีกลาย
พอยานบินชะลอตัวลงจอดที่หน้าบ้านหลังหนึ่ง เจ้าบ้านเดินโบกมือไหว ๆ ยิ้มร่า เดินเข้ามาหาพร้อมกับยกมือไหว้
สวัสดีครับอาจารย์ สวัสดีครับคุณนาย
สวัสดีครับคุณอุรุชา รับไหว้แล้วหันมาทางเราทั้งสอง
นี่คุณปู่ธนันท์ พร้อมกับผายมือมาที่ผมแล้วต่อไปนี่คุณปู่มนัสครับ คุณอุรุชาอ้าปากค้างพร้อมกับยกมือไหว้
เอาละ ไม่ต้องตกใจเรื่องมันยาวจะเล่าให้ฟังทีหลัง ชิงตัดบท
เจ้าบ้านพาพวกเราไปนั่งที่แคร่ไม้เทียมที่มีลวดลายสวยงาม ใต้ต้นตะขบใหญ่ ที่แผ่กิ่งก้านเป็นรูปวงกลม เป็นร่มเงาบริเวณกว้าง ออกลูกสีแดงเล็ก ๆเต็มต้นเป็นที่ชื่นชอบของนกปรอดหัวโขนและนกเอี้ยงเป็นอย่างยิ่ง
ผมมีที่ดิน ๑๕ ไร่แบ่งไว้สร้างบ้านและเลี้ยงสัตว์เสีย ๕ ไร่ ที่เหลือก็ขุดสระทำเป็นนาทั้งหมด เขาตอบคำถามของผมขณะที่พาพวกเราเดินตามขั้นบันไดดินที่เวียนลงสู่ผืนนาลอยน้ำที่อยู่เบื้องล่างลึกลงไปประมาณสิบกว่าเมตร เพื่อชมท้องนาที่ข้าวแตกกอแลดูเขียวขจีไปทั่วท้องนา
ช่วงนี้อุตุนิยมวิทยาประกาศว่า ไต้ฝุ่นมรกตกำลังเคลื่อนตัวอยู่ในทะเลจีนใต้ จะเข้าสู่ประเทศไทยในสามวันนี้ จึงต้องพร่องน้ำในนาไว้รอครับ ท้องนาก็เลยอยู่ลึกไปหน่อย เขาพูดออกตัว
ผืนนาทั้งผืนนี้ปลูกบนเรือที่ลอยลำอยู่ในสระ คล้ายเรือท้องแบนขนาดใหญ่และมีอยู่หลายลำ แต่ละลำสามารถลอยตัวขึ้นหรือลดตัวลงตามระดับของน้ำได้ กล่าวคือนาทั้งผืนลอยตัวอยู่ในสระใหญ่ขนาด เกือบ ๑๐ ไร่ ลึก ๑๕ เมตรจึงจุน้ำได้ถึง ๑,๖๐๐ -/- ๑๐ -/- ๑๕ = ๒๔๐,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร หักค่าความลาดชันและค่าเรือกินน้ำลึกออกออกร้อยละ ๑๐ ก็น่าจะเหลือประมาณ ๒๒๐,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร หรือไร่ละ ๒๒,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร ทีนี้ โดยวัตถุประสงค์ เราต้องการแก้มลิงไว้เพื่อกักเก็บไม่ให้ไหลหลากลงเบื้องล่าง และให้มีน้ำใช้ในหน้าแล้ง จึงจำต้องจัดระบบการพร่องน้ำไว้รอรับน้ำฝนจากพายุที่จะพัดผ่านตามคำพยากรณ์ของหน่วยงานที่เกี่ยวช้อง สมมติว่ามีการพร่องน้ำให้เหลือครึ่งหนึ่งของสระ ก็จะเหลือปริมาตรไว้รอรับน้ำเพิ่มประมาณไร่ละ ๑๐,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร ถ้าต้องการกักน้ำให้ได้ ๕,๐๐๐ ล้านลูกบาศก์เมตร ก็คงจะต้องใช้พื้นที่ประมาณ ๕๐๐,๐๐๐ ไร่ ศจ.พริน อธิบาย
เสียยืดยาว
เอ! ถ้าเราสร้างเป็นแพลอยอยู่บนน้ำ แล้วปลูกข้าวโดยใช้น้ำจากสระเลยน่าจะประหยัดและง่ายกว่านะครับ
แต่จะมีปัญหาเรื่องการใส่ปุ๋ยนะครับ เพราะน้ำในสระมันเยอะ คงต้องจ่ายค่าปุ๋ยกันมากพอดู ผมถึงได้ถึงบางอ้อ ครับ
ทำไมต้องทำให้พิลึกยากเย็นอย่างนี้ น่าจะสิ้นเปลืองอย่างมโหฬาร แล้วมันจะคุ้มหรือครับ คราวนี้เป็นคราวของเพื่อนผมที่ติงออกไปบ้าง มิหนำซ้ำยังหันหน้าไปมองหน้าคุณอุรุชา
ใช่ครับ ใช้เงินมากกว่าปรกติอยู่บ้าง แต่ก็น้อยกว่าโครงการอภิมหาโปรเจ็คอื่น ๆมาก แล้วผลประโยชน์ที่ได้กลับมามันก็มหาศาลทีเดียว ถึงกลับเปลี่ยนวิถีชีวิตชาวไร่ชาวนาจน ๆที่เป็นประชากรส่วนใหญ่ของประเทศได้เชียวนะครับ ยิ่งกว่านั้นยังไม่ต้องเสียค่าที่ดินเพื่อขุดเป็นสระเป็นจำนวนมากอีกด้วย และการสร้างนาลอยในสระยังช่วยลดการระเหยของน้ำได้มากทีเดียว ถ้าท่านปู่ไม่เชื่อก็ทดลองโดยหาแก้วน้ำมาใบหนึ่ง หาจานข้าวที่โตเท่ากันมาสองใบ ตักน้ำใส่แก้วเทลงในจานใบที่หนึ่ง ส่วนใบที่สองก็เทน้ำปริมาณเท่า ๆกันลงไปแล้วหาฝาหม้อที่มีขนาดย่อมกว่าขอบจานเล็กน้อยมาปิดไว้ สุดท้ายก็ใส่น้ำจำนวนเท่ากันนั้นลงในแก้วใบเดิม ตั้งภาชนะทั้งสามทิ้งไว้สักสี่ห้าวัน กลับมาดูแล้วคุณปู่จะทราบผลเองครับว่าภาชนะใดปล่อยให้น้ำระเหยมากที่สุด ใบไหนระเหยน้อยที่สุด เขากล่าวอย่างมีเลศนัยอย่างน่าหมั่นไส้ แล้วกล่าวต่อไปว่า
โดยรัฐบาลช่วยลงทุนส่วนหนึ่งในเบื้องต้นให้ เพราะเป็นนโยบายสร้างแก้มลิงกักเก็บน้ำไว้ใช้ทดแทนป่าไม้ที่ถูกทำลายไปอยู่แล้ว ผมคิดว่ามันน่าจะคุ้มนะ ถึงไม่คุ้มก็ใกล้เคียงล่ะ ยิ่งกว่านั้นคือไม่ต้องกังวลเรื่องน้ำท่วมฝนแล้งอีก มันน่าจะยิ่งกว่าคุ้มอีกนั่นแหละ ดูดวงตาของเขาแล้วคิดว่าเขาพอใจอย่างนั้นจริง
ผมคิดว่า มันไม่ต่างกับการผลิตทางอุตสาหกรรมหรอกคุณปู่ ศาสตราจารย์พรินเสริมขึ้น
โดยที่จะต้องมีการควบคุมปัจจัยการผลิตต่าง ๆให้ได้ ถึงจะดำเนินการได้เจริญก้าวหน้า มีผลกำไรและอยู่อย่างสุขสบาย เขาอธิบายเพิ่มเติม
ผลิตกรรมทางการเกษตรก็เช่นกัน น้ำนับว่าเป็นปัจจัยการผลิตทางการเกษตรที่สำคัญอย่างยิ่ง นี่แหละคือเหตุผลหลักประการหนึ่งของการปฏิวัติเขียวในครั้งนั้น ส่วนเรื่องของปุ๋ยและพันธุ์ข้าวจะเป็นเรื่องที่จะต้องมีการพัฒนาตามมา
ยกตัวอย่างเช่น ถ้าเราจะประกอบธุรกิจเส้นหมี่แห้ง หากใช้วิธีการของการทำนาในปัจจุบันก็คือการอาศัยลมฟ้า อากาศ ด้วยการตากแดดให้แห้ง ถ้าวันใดฝนตกก็คงจะต้องหยุดการผลิต การผลิตก็จะไม่ต่อเนื่อง ทีนี้ ถ้าเรานำวิถีการผลิตแบบอุตสาหกรรมเข้ามาช่วย โดยมีการสร้างโรงเรือนและเตาอบ แม้ว่าจะเป็นการลงทุนในเบื้องต้นก็น่าจะมีผลดีในระยะยาว ภายหลังจากจุดคุ้มทุนแล้ว ผู้ประกอบการก็จะสบาย
นี่ เป็นคำตอบว่า ทำไมต้องมีการขุดสระน้ำแล้วทำนาในสระดังกล่าวมาแล้ว
ต่อจากนั้น พวกเราพากันเดินลงไปในท้องนาที่ปลูกข้าวไว้เต็มพื้นที่ เพราะไม่มีคันนาแต่มีกำแพงสูงประมาณหนึ่งเมตรล้อมไว้โดยรอบ พื้นท้องนาถูกยกเป็นคันเล็ก ๆและเตี้ย มีร่องรอยของไส้เดือนและหนอนแมลงที่มีคุณค่าเต็มไปหมด ตามท้องร่องมีน้ำหล่อเลี้ยงประมาณหนึ่งฝ่ามือ ตามต้นข้าวจะมีแตนเบียนและตัวห้ำอื่น ๆเกาะเต็มไปหมด ผมมองดูแล้วอดทึ่งทึ่งไม่ได้เพราะไม่เคยเห็นมาก่อน
แมลงเหล่านี้มีไว้ป้องกันและกำจัดศัตรูพืชครับ สมัยนี้เราไม่ใช้สารอนินทรีเคมีใด ๆ แม้แต่อินทรีย์เคมีก็แทบไม่ใช้กันเลย เราใช้ตัวห้ำตัวเบียนเหล่านี้ใช้ร่วมกับจุลินทรีทำลายศัตรูพืชเท่านั้น ศจ.พรินไขข้อข้องใจ หลังจากสังเกตเห็นผมสนใจแมลงเหล่านั้น
จุลินทรีทำลายศัตรูพืชหรือครับ
ครับ เป็นแบคทีเรียที่เราคัดสายพันธุ์ขึ้นมาเพื่อทำลายไข่และตัวหนอนของเพลี้ยต่าง ๆโดยเฉพาะ แต่ก่อนที่ผมจะทันกล่าวความใดขึ้นมา มนัสก็โพล่งขึ้นก่อนว่า
แต่ เอ คุณอุรุชาขุดลึกอย่างนี้ไม่กลัวดินปากบ่อถล่มหรือครับ
ครับเรื่องนี้เราคิดหนักเหมือนกัน แต่ทางการเขาส่งวิศวกรมาช่วยออกแบบให้ เขาให้ใช้ชิปพายเจาะรูให้น้ำใต้ดินไหลผ่านได้บ้างมากั้นตลิ่งไว้ แล้วเสริมด้วยหญ้าแฝกโดยรอบก็เลยแก้ปัญหากันไปได้ ทั้งมนัสและผมได้แต่พยักหน้า ถึงว่า โดยรอบขอบสระเห็นมีหญ้าแฝกขึ้นเต็มไปหมด
เข้าใจแล้วใช่ไหมครับ เอาอย่างนี้ดีกว่า เราไปดูการทำปุ๋ยของคุณอุรุชากันต่อจะดีกว่า ศจ.พรินแทรกเข้ามา พอถูกชวนก็เกิดความสนใจขึ้นมาทันที คาดว่าคงจะได้เห็นกระบวนการทำปุ๋ยที่ทันสมัย ที่ไหนได้การทำปุ๋ยของเขาโบราณมาก เพราะมันคือบ่อหมักปุ๋ยหมักที่เห็นอยู่ทั่วไปนั่นเอง โดยอาศัยขี้วัวที่เลี้ยงไว้ผสมกับเศษหญ้าและผลไม้สุกหลายชนิด พอคุณอุรุชาเห็นผมทำท่าผิดหวังเขารีบอธิบายว่า
แต่ก่อนเราเคยใช้ปุ๋ยเม็ดที่ผลิตขึ้นตามหลักวิชาเทคโนโลยีการเกษตร แต่พอใช้นานเข้ากลับพบว่า รายจ่ายสูงจนแทบจะไม่เหลือกำไรเลย รายได้คิดเป็นตัวเลขวัดโดยค่า จี.ดี.พี สูงก็จริง แต่ค่าดัชนีความสุขกลับต่ำมาก รวมถึงสุขภาพอนามัยก็เลวลงทุกทีเช่นกัน จึงได้มาวิเคราะห์เหตุผลต่าง ๆแล้วสรุปได้ว่า มนุษย์เราเป็นเพียงธุลีหนึ่งของโลกที่ถูกควบคุมด้วยกลไกทางธรรมชาติของจักรวาล เราย่อมจะไม่สามารถทำตัวเก่งไปฝ่าฝืนหรือบิดเบือนธรรมชาติได้ เช่น เราพบว่าอาหารหลักของพืชมีสามตัวคือ ไนโตรเจน ฟอสฟอรัสและโพแตสเซียม แล้วมีอาหารรองอีกสี่ห้าตัว ก็พากันผลิตปุ๋ยเคมี(อนินทรีเคมี)กันยกใหญ่ เนื่องจากใช้ได้สะดวก ใช้แรงงานน้อย แต่พอใช้นานไปกลับพบว่ามีผลเสียมาก ดินแข็งกระด้าง พืชอ่อนแอต่อโรค และสารเคมีกำจัดแมลงศัตรูพืชได้ดีก็จริง มีการผลิตขึ้นมาและยุยงส่งเสริมให้ใช้กันยกใหญ่ ก็พบว่านอกจากมันจะกำจัดศัตรูพืชแล้วมันยังกำจัดผู้ใช้ไปด้วย ยิ่งกว่านั้นการที่นักเทคโนโลยีเน้นหลักความสะดวกสบาย แต่ไปขัดกับกฎ การใช้และไม่ใช้ ของ ลามาร์ก๔ ที่กล่าวว่า หากอวัยวะใดที่มีการใช้งานมากในการดำรงชีวิต จะมีขนาดใหญ่ ส่วนอวัยวะใดไม่ถูกใช้จะค่อย ๆลดขนาดและอ่อนแอลง และเสื่อมไปในที่สุด ตามนัยนี้ เราที่เป็นชาวนาจะมัวแต่ใช้ระบบอัตโนมัติทำงานให้อย่างเดียวก็คงจะไม่ได้ อีกประการหนึ่งการปลูกข้าวในนานี่ เป็นกระบวนการหมักที่อาศัยการทำงานของจุลินทรีและสัตว์เล็ก ๆที่อาศัยอยู่ในดินอึกด้วย เช่น ตัวหนอน แมลง ตลอดจนไส้เดือนที่ขับถ่ายฮอร์โมนออกมา และยังพบต่อไปอีกว่าปุ๋ยอินทรีย์เอื้อต่อจุลชีพเหล่านี้ นับเป็นประโยชน์อย่างมหาศาล นี่แหละครับที่เป็นที่มาที่ไปของเรื่องนี้ แล้วกล่าวต่ออีกว่า
อันที่จริง ความรู้ที่พวกเราใช้กันอยู่ทุกวันนี้นะครับ ส่วนใหญ่ก็มาจากการพระราชทานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ของท่านปู่นั่นแหละ เช่นเรื่อง แก้มลิง ฝายชะลอน้ำ การปลูกและรักษาป่าไม้และเศรษฐกิจพอเพียง เป็นต้น
สาธุ ผมยกมือขึ้นพนมเหนือศีรษะ ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่าน แล้วถามว่า
ไม่ได้หมายความว่า ท่านจะหมักขี้วัวอย่างเดียวแล้วใช้เลยนะครับ ผมอดติงขึ้นมาไม่ได้ แต่กลายเป็นการขายความโง่เสียนี่
แน่นอนครับ ต้องมีการวิเคราะห์ดินก่อน แล้วจึงปรุงแต่งให้ต้นข้าวได้รับธาตุอาหารตามที่มันต้องการ
จนป่านนี้ท่านยังใช้แก๊สหุงต้มจากการหมักปุ๋ยอยู่อีกหรือ เพราะผมสังเกตเห็นบ่อหมักปุ๋ยของเขามีถังและท่อเดินเข้าไปในบ้าน
อ๋อ ที่เขาเรียกว่าการคืนกลับสู่สามัญยังไงล่ะครับ เพราะมันเกี่ยวกับภาวะโลกร้อนที่เรากำลังเผชิญกันอยู่ เรื่องเล็ก ๆน้อย ๆเหล่านี้สามารถช่วยได้บ้าง คือการหมักจากมูลสัตว์ จากเศษพืชหรือสัตว์ ล้วนแต่ทำให้เกิดก๊าซชีวภาพอันมีก๊าซมีเทนเป็นองค์ประกอบหลัก ก๊าซมีเทนนี่แหละตัวร้าย เพราะเป็นก๊าซเรือนกระจกที่มีฤทธิอำนาจมากกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ถึง ๒๓ เท่า คิดดูนะครับหากชาวไร่ชาวนาปล่อยให้มูลสัตว์หมักจนเกิดก๊าซดังกล่าวแล้วปล่อยทิ้งขึ้นสู่บรรยากาศ แล้ว อะไรจะเกิดขึ้น นอกจากนี้เรายังได้พลังงานมาใช้ฟรีอีกนะครับ เขาทิ้งท้ายให้คิด ผมจึงได้แต่ยิ้มและผงกศีรษะยอมรับด้วยความทึ่งในความคิดอ่านของเขา
พวกเรากล่าวลาเจ้าบ้านเดินทางกลับ ระหว่างทางผมอดไม่ได้ที่จะถามขึ้นว่า
ผมลืมถามไปว่า ถ้าเกิดน้ำท่วมสูงจนล้นขอบสระ ผืนนาจะไม่ลอยเคว้งคว้างออกจากสระไปหรือครับ
ดีละครับที่ถาม เอาอย่างนี้ดีกว่า หลังจากไปเยี่ยมนาบนหลังคาตึกที่เรากำลังไปกันแล้วเราแวะไปชมของจริงกันเลยจะดีไหมครับ หันไปสั่งเลขาว่า
เอลลี่ แวะชมนาของคุณพัดที่ อำเภอบางบาล อยุธยานะ หล่อนรับคำแล้วหันไปจัดตั้งโปรแกรมการเดินทางใหม่
| จากคุณ |
:
โนนิน 
|
| เขียนเมื่อ |
:
17 พ.ย. 55 20:27:31
|
|
|
|
